Evde Ağaç Kurutma

Ağaç kurutmak, istenen Dengedeki Nem İçeriği elde etmek için hava ile ağaç kurutma yöntemi, kerestenin doğal olarak kurutulmasında en basit ve ucuz yöntem olabilir, fakat bu aynı zamanda en yavaş olanıdır. Kuruma süreleri; ahşap türüne, ilk nem seviyesine, kereste kalınlığına, yoğunluğuna, ortam koşullarına ve işleme tekniklerine bağlı olarak önemli ölçüde değişebilir.

Kurutma Süresi Ne Kadardır?

Açık havada kurutulacak keresteler için göz kararı her 2.5 cm’lik ahşap kalınlığına bir yıl kuruma süresi verilmektedir. Bu yaklaşım ile başta bahsettiğimiz değişkenlerin sadece birkaçını hesaba katar.Ancak kerestenin hava ile kurutulması için gereken zaman,yatırımının anlaşılmasında başlangıç noktasıdır.

Yaş ağacın hızlıca kereste şeklinde işlenmesi gerektiği durumlarda (özellikle kalın ve yaş kereste), kurutma işlemini hızlandırmak için bir fırın tercih edilir. Keresteyi kurutmak için kullanılan çeşitli fırın türleri olsa da temel ihtiyaç aynıdır. Ağacın istenilen nem oranına getirilmesi için  büyük yalıtımlı bir hazne veya oda kullanılır.

Bir fırının en büyük avantajı, artan sıcaklık ve hava akımıyla tüm ortam nemini dikkatlice korurken ve kontrol ederken ağacın çok daha eşit bir şekilde kurutulabilmesi ve dış kabuk (çok çabuk kurur) ile iç çekirdek (nemi yavaşça kabukla eşitler) arasındaki her türlü nem farkının en aza indirilmesidir. Böylece bir fırın ağacı çok daha düzgün şekilde kurutmaktadır. Ağacın hızlı bir şekilde kurumasını sağlayan da işte kurutmadaki bu tek biçimliliktir.Aynı zamanda hızlı ve düzensiz kurutmaya bağlı kurutma kusurlarını da önler.

Kurutma Kusurları Nelerdir?

Bazen fırında kurutma ağacın iç kısmında strese neden olabilir.Özellikle uygun olmayan bir fırın programı kullanılıyorsa veya düzeltici önlemler alınmıyorsa kabuk sertleşmesi ile sonuçlanabilir. Bu hata dış kabuk çekirdekten daha hızlı kurumaya başladığında ortaya çıkar. Kabuk büzülmeye çalışır ancak yaş olan çekirdek tarafından engellenir.

Çekirdek ve kabuk arasındaki nem farkı çok büyükse, kabuk gerilmiş bir durumda kuruyabilir. Çekirdek kurumaya ve büzülmeye başladığında, durum tersine döner ve gergin kabuk çekirdeğin tamamen büzülmesini engeller. Aşırı sertleşme durumlarında, çekirdek ayrılabilir ve peteklenme (iç çatlak) olarak adlandırılan ve geri dönüşü olmayan bir durum ortaya çıkabilir.

Yüksek sıcaklıklardaki fırınlarda ağaç kurutmanın toz böceklerini (zararlı bir ağaç haşeresi) öldürmek gibi başka birçok ikincil etkisi bulunmaktadır. Ancak,  Kara Ceviz (Juglans nigra) gibi bazı ağaçların öz odunu renklerinin canlılıklarını yitirmesine neden olarak daha solgun bir görünüm ortaya çıkmasına neden olabilir.

Ağaç işiyle uğraşan insan açısından ağaç kurutmak için kendine ait bir fırın kullanmak pratik olmayabilir. Bir projede kullanılacak kerestenin kullanım zamanı gelene kadar hedeflenen nem seviyesinde saklanması ağacın arzulanan EMC’de olmasını sağlamak için en iyi seçenektir. Bununla birlikte, bazı durumlarda, örneğin kütüklerin veya diğer yaş ağaçların kereste halinde işlenmesi gibi, daha titiz bir prosedür izlenmelidir.

Ağaç Kurutma İpuçları Nelerdir?

• Ağaçları zamanında işleyin.

Kütükleri en kısa sürede kereste halinde işlemek en iyisidir. Bu, ağacın açılmasına ve kurumasına yardımcı olur. Böylece ağacın mahvolmasına neden olan çürüme ve lekelenmenin önüne geçilmiş olur. Tüm kütüklerde bulunan kabuklar doğal bir nem bariyeri görevi üstlenirler. Kesilmemiş şekilde bırakılırlarsa, bazı ağaç türlerinde mantar çürümesine ve bozulmasına neden olabilirler. Kötü işlenmiş, hazır kerestelerin en önemli göstergesi lekelerin veya kısmen çürümelerin bulunmasıdır.

• Ağacı biraz büyükçe kesin.

Ağacın kurudukça küçüldüğünü aklınızdan çıkarmayın. Levhalar işlendikçe küçüleceğinden, ağacın her zaman bittiğinde olması istenen boyuttan daha büyük kesilmesi gerekir. Böylece kuruduktan sonra ağacın birleştirilmesi, düzleştirilmesi zahmetine girmenize gerek kalmaz. Ağaç EMC düzeyinde kuruduktan sonra kenarlarına şekil verilmelidir. Bunun bir istisnası bir kütüğün iki yüzeyinin, şerit testere üzerinde eşit kesimler elde edilmesini kolaylaştırmak için birleştirilmesi durumudur.

• Uçları mühürleyin.

Kütüklerin aşırı nem nedeniyle lekelenmesini ve çürümesini önlemek için zamanında işlemekle beraber, acele de edilmemelidir. Acele etmek ağacın çok hızlı biçimde kurumasına, yarıkların ortaya çıkmasına ve uçlarda çizgilere neden olacaktır. Ağacın uç kısımdaki nemin diğer yüzeylere göre 10 kat daha hızlı kuruduğu unutulmamalıdır. Uçların mühürlenmesi nemin daha yavaş ve daha düzgün bir şekilde kurumasını sağlar. Bu ihmal edilirse, uçlar ahşabın geri kalanından daha hızlı büzülme eğilimine girer ve sonuçta ortaya çıkan aşırı stres çok yaygın bir kurutma hatası olan uçlarda çatlamaya neden olur. Piyasada özel olarak formüle edilmiş uç mühürleyicileri bulunmasına rağmen, parafin balmumu, poliüretan, şellak (gomalak) hatta lateks boya da uçları mühürlemek için kullanılabilir. Burada önemli olan, nemin kerestenin uç kısımlarından kaçmasını engelleyecek kalın, engelleyici bir film oluşturmaktır. Çatlama riskini en aza indirmek için kereste testereden çıktıktan sonra dakikalar içinde mühürlenmelidir.

• İstifleme ve istif çıtaları.

Kerestelerin aynı uzunluk ve kalınlıkta olması istifleme işlemini büyük ölçüde basitleştirir ve kolaylaştırır. Bir kütük tatmin edici boyutlardaki plakalara bölündüğünde, onları her taraftan havaya maruz kalacak şekilde istiflemek çok önemlidir. İstif çıtaları genellikle bu maksatla kullanılırlar. İstif çıtaları, kesilmiş kalasların arasında boşluk kalmasını sağlamak için kullanılan ve havalandırmayı artırarak daha homojen bir kurutma işleminin gerçekleşmesine yardım eden küçük tahta parçalarıdır. İstif çıtası aralığı, kurutulan kerestenin türüne ve kalınlığına bağlı olarak değişir. Ortalama aralık her 30 cm’de birdir. Ancak kalın parçalar için 40 cm veya 60 cm aralıkta olabilir.

• Ağırlık ekleyin.

Keresteler aralarına istif çıtaları konularak düzgün bir şekilde istiflendikten sonra, yığına ağırlık eklemek faydalı olacaktır. İstiflenmiş yığının en altında yer alan keresteler, muhtemelen üstteki kerestelerin ağırlığından faydalanacaklalardır. Ancak üst kısma yakın olan levhalar ilave ağırlıktan büyük ölçüde faydalanırlar. İstiflenmiş yığına ağırlık eklenmesi, yaş ağacın EMC düzeyine ulaşması sırasındaki ilk kurutma aşamasında özellikle önemli olan, yamulma veya şekil bozulmasının önlenmesine de yardımcı olur. Düzgün ve düzenli bir şekilde istifleme, istif çıtalarının yerleştirilmesi ve ağırlık ekleme ağaç kurutma işleminin sonunda düz, sağlam ve kullanılabilir kereste elde edilmesine önemli katkı sağlayacaktır.

• EMC’ye ulaşıldığında ısıyı artırın.

Ağaç kurutma işlemini çok aceleye getirmemek önemlidir. Ancak bir odun yığını EMC’ye güvenle ulaştığında, rutubet içeriğini daha da düşürmek gerekebilir. Bunun için kereste yığınını bir garajdan veya depodan ısısı artırılmış bir bodrum katına taşımak yeterli olabilir. Daha kısa parçaların kullanıldığı durumlarda, MC’nin kademeli olarak %12 mc, %6 mc veya uygulamanın gerektirdiği herhangi bir seviyeye düşürmek için bir kurutma kabini kullanılabilir. Bir kurutma kabini, ışık çıkışını hassas şekilde kontrol etmek için ışık kısma sistemine sahip bir akkor ampulüne sahip olan basit bir ahşap kabin olabilir. Böylece hem iç ısısı hem de dolayısıyla bağıl nem belirlenebilir. Büyük alışveriş marketlerinde satılan birçok termometre  bağıl nemin doğru bir şekilde okunmasını sağlayan bir higrometreye de sahiptir. Hem kurutma kabininin hem de marangozhanenin bağıl nemini ölçebilme yeteneğinin faydalı ve iyi bir yatırım olduğu açıktır.

Yamulma Ve Şekil Bozulmaları

Bir ağaç türü yüksek bir Kalınlık-Çap oranına sahip olduğunda, kurutma sırasında yamulma ya da şekil bozulması eğiliminde olacaktır. Ağacın kuruma ve büzülme sırasındaki eğilimlerini görselleştirmenin yolu, büyüme halkalarının yaylarının düzleşmesini izlemektir.

Düzensiz büzülmenin sonuçları, kerestenin özel şekline ve damar yönüne bağlı olarak değişir. Düz kesilmiş keresteler çukurlaşır, dilme testeresi ile kesilen keresteler elmas biçimli olur ve dairesel çıtalar ise oval olur. Ayrıca, eşit olmayan büzülmeye bağlı olmadan ortaya çıkabilecek bir dizi yamulma problemi vardır. Bazı özel durumlarda ağaçta önceden var olan bir kusur mevcuttur, bu sadece kurutma işlemi sırasında ortaya çıkar ve belirgin hale gelir. Bu durum eğilme, bükülme, dirsek gibi kusurların oluşmasına yol açabilir. Kereste üzerinde ortaya çıkabilecek şekil bozulmaları ve kurutmadan kaynaklanan sorunlar, birkaç basit işlemle en aza indirilebilir:

• Uygun istifleme teknikleri kullanın.

Daha önce de belirtildiği gibi, yamulmayı önlemek için kullanılan en önemli tedbir kerestelerin iyi ve doğru istiflenmesidir.

• Genç odun kullanmaktan kaçının.

Genç odun, bir ağacın büyümesi sırasında oluşan ve budağın bir uzantısı olarak düşünülebilir. Genç odunun genişliğine ilişkin belirlenen bir değer yoktur, ancak genel olarak odun budaktan ne kadar geç kesilirse o kadar iyidir. Budağın kendisi gibi, genç odunlar da çok dengesizdir ve yüksek bir büzülme oranına sahiptirler. Bu yüksek büzülme oranı olgun oduna karşı çeker ve kerestenin yüzeyi boyunca veya kerestenin kenarı boyunca büzülmesine ve deforme olmasına neden olur.

• Dalları veya eğilmiş ağaçları işlemekten kaçının.

Eğimli bir biçimde büyüyen ağaç, düzgün bir büyüme halkası aralığına sahip olmaz ve üst kısımdan aşağı doğru değişim gösterir. Bu anormal ağaç (tepkime ağacı) kurutma sırasında öngörülemeyen bir takım yamulma problemlerine neden olabilir. Yumuşak ağaçlarda, reaksiyon odunu bir dalın ya da gövdenin altında oluşur ve buna kompresyon odunu denir. Sert ağaçlarda ise tam tersi bir durum söz konusudur. Reaksiyon odunu tepede oluşur ve gerilim odunu olarak adlandırılır.

• Budak yerlerinden kaçının.

Budak yerleri dalların gövdeden çıktığı bölümlerdir. Kurutma sırasında dengesiz büzülme veya muhtemelen gevşemeye ilave olarak, budaklar aynı zamanda odun damarlarında yoğun anomaliler yaratabilir ve sonuçta büzülme özelliklerini etkileyebilirler. Büyük budakların mevcudiyeti, kurutma sırasında aşırı bir yamulmaya neden olabilir.

• Spiral veya birbirine geçmiş damarlara dikkat edin.

Bazı ağaç türleri, spiral veya birbirine geçmiş damarlara sahiptirler. Adından da anlaşılacağı gibi, ağaç lifleri bükümlü veya birbirine geçen bir şekilde büyümüştür. Bu durumun kurutma sorunlarına neden olması hiç de şaşırtıcı değildir, zira bir kerestenin köşelerinden birinin diğer üç köşenin düzlemine nazaran yukarı kalkmasına neden olabilmektedir. Dikkatli kurutma yapmanın yanı sıra doğru istifleme, istifleme çıtası kullanımı ve ağırlık ekleme, düzensiz veya spiral damarların neden olduğu zorlukları hafifletmeye yardımcı olabilir.